Mekanik Montaj Yöntemi Detaylı Anlatım
“Mekanik montaj” taş kaplama malzemelerinin bina yüzeyine kanca veya ankraj olarak adlandırılan paslanmaz çelik elemanlarla tutturulması yöntemidir. Bu sistemde her taşın ağırlığı bina yüzeyine münferit olarak aktarılmaktadır. Bu sistem ile eğer istenirse montaj sonrası herhangi bir taşı, diğerlerine hiçbir şekilde zarar vermeden sökmek, yerini boş bırakmak veya başka bir malzeme ile değiştirmek mümkündür. Taşlar, özellikle çok katlı binaların dış cephesine, yapıştırma yöntemi ile asla monte edilmemelidir. Farklı malzemelerin ısı farklılıklarından doğan genleşme ve büzüşme, binada oluşabilecek oturma ve deprem gibi etkenlerden dolayı, yapıştırma yöntemiyle monte edilen taşın düşme riski çok yüksektir. Mekanik montaj sisteminde, uygulamanın yapılacağı yüzeyin karakteri, taş ebadı, taş kalınlığı ve bina yüksekliğine bağlı olarak değişik ankraj yöntemleri seçilir. Montaj sistemi her bina için özel olarak projelendirilir ve uygulanır. Sistemin tamamen paslanmaz olması tercih edilmelidir. Sistemde kullanılacak paslanmaz çelik elemanlar, AISI 316 veya 304 kalite standartlarında olmalıdır.
Nokta Ankraj Sistemi
Bu sistem, kendi içinde H gövde ZAnkraj ve Yaprak Ankraj sistemi olarak ikiye ayrılır. Kaplanacak yüzeyin taşıyıcı özelliklere sahip olduğu (örneğin: brüt beton, betonarme perde, kolon kiriş, vb.) yerlerde, H gövde Z Ankraj sistemi uygulanır. Bu yüzeylerde ZAnkrajlar, çelik dübeller vasıtası ile direkt olarak yüzeye monte edilir ve her taş dört adet paslanmaz pim ile ZAnkrajlara tutturulur. Kaplanacak yüzey ile taşın arka yüzü arasındaki mesafe 3 cm ile 9 cm arasında olabilir. Eğer kaplama yapılacak yüzey taşıyıcı özelliklere sahip değilse (gazbeton, briket, tuğla, vb.) ve taş boyutları da küçük ise, Yaprak Ankraj sistemi uygulanır. Bu yüzeylerde duvara açılacak 24 mm çapındaki ve yaklaşık 70 mm derinliğindeki deliklere Yaprak Ankraj elemanı olan paslanmaz çelik lamalar, harç ile sabitlenir ve her taş dört adet paslanmaz pim ile bu ankrajlara monte edilir. Bu sistemde kaplanacak yüzey ile taşın arkayüzü arasındaki mesafe, 1.5 cm ile 6 cm arasında olabilir.
Profilli Ankraj Sistemi
Bu sistem, kaplama yapılacak yüzeyin taşıyıcı olmaması (gazbeton, briket, tuğla, vb.) durumunda; kaplanacak yüzey ile taş arasının çeşitli nedenlerden (izolasyon, şakûl kaçıklığı veya estetik nedenler gibi) fazla açık olması halinde ve kaplanacak taşlar büyük ebatlı olduğunda uygulanır. Betonarme döşeme kiriş alınlarına, her taşın arkasında iki adet olacak şekilde, profiller tespit edilir. Kaplama malzemeleri H gövde Z sisteminde olduğu gibi bu profillere Z Ankrajlarla monte edilir. Bu sistemde kaplanacak yüzey ile taşın arka yüzü arasındaki mesafe en az 7 cm, en fazla 22 cm olmalıdır.
Uygulama Standartları
• Dış cephede duvar tipine göre (duvarın taşıyıcı/veya taşıyıcı olmaması özelliği) belirlenecek mekanik montaj ile kaplanacak ürünlerin kalınlıkları min. 2 cm olarak uygulanmalıdır. Kaplamada kullanılacak malzeme boyutlarının seçiminde (en/boy/kalınlık) kat yükseklikleri, açıklıklar ve taşıyıcı elemanların yerleri belirleyicidir.
• Taşların boyutları, montajı yapan ustanın taşıyabileceği büyüklükte olmalıdır. Dolayısıyla, taş alanının 0,5 metrekareden büyük olmaması, taşın montajını kolaylaştıracaktır.
• Taşın şekli mümkün olduğunca 1/2 oranında dikdörtgen veya kareye yakın olmalıdır. Çok ince, uzun olan taşlar esneyerek kırılabilir.
• Ankraj elemanlarının kesitlerinin saptanmasında, taş ebadı, taş duvar ara mesafesi, bina yüksekliği gibi değişkenlere göre hareket edilmelidir.
• Kaplama yapılan yüzey ile taş arasında havalandırma boşluğu bırakılmalıdır. Bu işlem hem mekanik sistemin bir gereğidir, hem de doğal ısı ve su izolasyonu sağlar. Ayrıca bu boşluk ek ısı (ekstrudepoliestren malzeme ile ) ve su (PVC esaslı membran ile) izolasyonu için de kullanılabilir.
• Taşlar alt ve üst kenardan sabitlenmelidir. Ancak, zorunlu hallerde yan kenarlardan sabitlenmeye gidilir. Ankrajların yan kenarlara takılmasında her bir ankraja, iki misli yük geleceği göz önüne alınmalıdır.
• Alt ve üst kenarlardan yapılan montajda alt kenardaki ankrajların her birisi, altında olduğu taşın düşey yükünün yarısını ve üstünde olduğu taşın yatay yükünün (emme ve basınç rüzgar yükü) yarısını alır.
• Alt /üst veya yan kenarlarından sabitlenecek taşın ankraj deliği L/4 mesafesinde açılmalıdır.
• Ankraj elemanı üstteki taşın ağırlığını taşırken, alttaki taşı da tutar.
• Mekanik elemanların kesitlerinin saptanmasında, sistemin ölü yükü, deprem yükü ve rüzgarın emme ve basınç yüklerini de dikkate almak gerekir. Rüzgar yüklerine bağlı olarak çekme ve basınç tahkikleri yapılmalıdır.
• Malzeme montajı yatay ve düşeyde minimum 5 mm derzli olarak yapılmalıdır.
• Taşları ankrajlara tutturan çelik pimlerin minimum ebatları; boyu 50 mm, çapı 5 mm olmalı ve taşın içine gelebilecek ek gerilmeleri (ısıl genleşmeleri, bina oturmaları, deprem yükleri gibi) alabilmesi için bir plastik kapsül ile monte edilmelidir.
• Sistemin geometrisi ankraj elemanı üzerindeki yüklemenin düşük olmasını sağlar ve daha küçük çapta ankraj elemanı kullanılmasına izin verir.
• Sistem 3 eksende de (x, y, z) yükseklik ayarını mümkün kılar.
• Ankraj pimi ile Taş veya mermer malzemenin farklı termal genleşmelerini dengelemek için, plastik kapsül kullanılmalı veya bu boşluk silikon ile doldurulmalıdır.
• Yatay ve düşey derzleri silikon veya poliüretan mastik ile doldurabilir ya da havalandırmanın sağlanması için açık bırakılabilir.
• Derzlerin doldurulması durumunda korozyonu engellemek için bazı yatay derzler açık bırakılarak havalandırma sağlanmalıdır.
• Uygulanmış alanların bakım ve korumasında suda çözülen nötr bir temizlik malzemesi ve yumuşak, zarar vermeyen bakım malzemeleri kullanılmalıdır.
